De gevolgen van Corona voor gedetineerden worden wat ons betreft onderbelicht en de gevolgen op de lange termijn worden mogelijk zelfs onderschat. Het is een uitdaging voor de penitentiaire inrichtingen (PI’s) om de fysieke en geestelijke gezondheid, de veiligheid en de ontwikkeling van gedetineerden in deze moeilijke tijd te borgen. Maar dat betekent niet dat we niet mogen nadenken over wat voor een extra beperking de Corona-maatregelen op gedetineerden hebben.
Dagprogramma’s zijn noodgedwongen aangepast, waardoor intern contact, extern bezoek, sport en recreatie beperkt mogelijk zijn. Dit betekent voor gedetineerden nog minder afleiding, ontspanning en contacten, ook met familie en dierbaren. In plaats daarvan even beeldbellen met belangrijke naasten zit er vaak niet in. Bovendien kunnen gedetineerden zich zo veel minder goed op de terugkeer in de samenleving voorbereiden. Strafzaken lopen vertraging op en het is niet duidelijk hoe lang de maatregelen nog voortduren, waardoor er uitzichtloosheid kan ontstaan bij gedetineerden. Net die belangrijke dingen die het draaglijker maken binnen de muren van de PI. Zodoende beleeft een gedetineerde meer isolement dan de bedoeling is.
Lieke Dodkin (mijnreclasseerder en psycholoog) over de gevolgen op lange termijn: “Onder normale omstandigheden zijn gedetineerden in een grote mate afhankelijk van het beleid van de PI als het gaat om hun veiligheid, gezondheid, en de bescherming van hun rechten. In de huidige omstandigheden rond COVID19 zijn gedetineerden nog meer hun gevoel van autonomie en regie over hun leven kwijt. De aangescherpte regels hebben ervoor gezorgd dat zij nu nog beperkter contact hebben met de buitenwereld. Het is daardoor nog lastiger om adequaat en kwalitatief contact met een raadsman of reclasseerder te regelen, hoewel dat één van de rechten van een gedetineerde is.
Deze mate van overgeleverd zijn aan externe factoren belemmert de re-integratie van een gedetineerde in de normale samenleving, wat een belangrijk doel is gedurende de detentie. Op de lange termijn kan het een negatieve invloed hebben op het emotioneel welzijn. Zo kunnen depressieve klachten en angststoornissen ontstaan. Het geringe contact met de omgeving geeft ook een vertekend beeld van de werkelijkheid van het dagelijkse bestaan. Deze situatie kan leiden tot vereenzaming en een gebrek aan motivatie om de draad van het bestaan weer op een prosociale manier op te pakken. Dit op haar beurt kan weer de kans op recidive tot delictgedrag beïnvloeden in negatieve zin.”
Rechtszaken en Corona
Rechtbanken dringen er in deze tijd bij advocaten en gedetineerden op aan om niet naar de zitting te komen, maar is dat verstandig? Als de 1,5m-regel en andere maatregelen voldoende kunnen worden gewaarborgd, is dat wat ons betreft niet het geval. Bespreek dit met je advocaat voordat je te gemakkelijk voor afstand tekent. Aanwezigheid bij de zitting is en blijft van groot belang om zelf iets bij te dragen aan de uitkomst van de zaak. De rechter(s) kunnen je dan zien, spreken en observeren hoe je in de zaak zit. Dat kan niet als je er niet bij aanwezig bent en is ook niet goed te realiseren via tele-horen. Kortom, wil je echt iets bijdragen aan de zitting, probeer er dan toch bij te zijn.
Schorsing/opheffing voorlopige hechtenis tijdens Corona
Vanwege Corona wordt de voorlopige hechtenis niet geschorst of opgeheven. Daar is meer voor nodig. Er is inmiddels een aantal uitspraken gewezen, waaruit blijkt dat rechters wel aannemen dat voorlopige hechtenis meer belastend is geworden door het coronavirus, maar dat zij zich tevens de volgende vragen stellen. Zou ook zijn geschorst als er geen corona was? Zo nee, moet het coronavirus dan toch tot schorsing leiden en waarom? Daarbij spelen de kwetsbare gezondheid van de verdachte of zijn naasten een rol, welke stagnatie de behandeling van de zaak als gevolg van corona oploopt, de proceshouding van de verdachte in zijn strafzaak, het standpunt van het Openbaar Ministerie.
Mogelijk kunnen ook andere omstandigheden een rol spelen, zoals de vraag of er Corona is vastgesteld in de betreffende PI, of justitie de gezondheid van de(ze) gedetineerde(n) kan waarborgen. De vraag of er bij verdenking van Corona wordt getest. De mate van angst in combinatie met de persoonlijkheid. Het bewijzen van een laatste eer aan naasten die (over)lijden aan Corona. De vraag of de gedetineerde als vrijwilliger een bijdrage kan leveren aan het bestrijden van Corona (bijvoorbeeld bij ex zorgverleners en andere relevante beroepen).
Paul Rubens, mijnreclasseerder: “Ik had een cliënt, waarbij het kantje boord was of hij geschorst zou worden. Corona, het feit dat voor hem buiten bijna net zo vastzitten is als binnen en een goed plan over de aanpak buiten, maakte dat hij het voordeel van de twijfel kreeg en door de rechtbank Limburg werd geschorst”.
Een (intelligente) lockdown met verscherpte controles van handhaving en politie kan het recidive gevaar van een beïnvloedbare jongere die op straat hangt, danig inperken. Simpelweg omdat contact met risicogroep niet mogelijk is of beter in de gaten kan worden gehouden en dat die negatieve invloed dan wegvalt. Er moet uiteraard wel een goede dagbesteding voor in de plaats komen.
Of een schorsings- of opheffingsverzoek kans van slagen heeft, hangt dus af van al deze omstandigheden. Wordt geprobeerd misbruik te maken van het Coronavirus, dan zal de rechter daar zo doorheen prikken. mijnReclassering.nl neemt dit uitermate serieus, omdat het bijvoorbeeld toch kan leiden tot een andere straf(maat), schorsing of tot (het aanzetten tot) een enkelband. Alleen een goede afweging van het samenspel van alle hiervoor genoemde en mogelijke andere omstandigheden, maakt een schorsingsverzoek kansrijk(er).
Rapporteren tijdens Corona, hoe doen we dat?
mijnReclassering is zelf natuurlijk ook beperkt door de Corona-maatregelen. Onze reclasseerders hebben inmiddels allerlei wegen gevonden om, ondanks de beperkende maatregelen, toch goed te kunnen rapporteren.
Zo wordt in overleg met de PI’s gebruik gemaakt van (video)bellen, wordt er meer gebruik gemaakt van de e-mailservice van eMates en vooraf toegezonden specifieke vragenlijsten. Ook overleg met de familie en advocaat kan via (beeld)bellen.
Laat je in ieder geval dus niet afschepen door het Openbaar Ministerie of rechtbank met de mededeling dat vanwege Corona de schorsings- of voorlichtingsrapportage niet op tijd gereed kan zijn. Neem zelf of via je advocaat contact met ons op en bespreek de mogelijkheden.
mijnreclassering is bereikbaar op info@mijnreclassering.nl, via het contactformulier op de website of bel 06 – 164 576 85 (Gerrie van Kooij). Zo wordt mijnreclassering, jouw reclassering!
Dit artikel is geschreven naar de stand van de Corona-maatregelen per 29 mei 2020. Mogelijk en hopelijk heeft er ten tijde van het ter perse gaan van dit artikel alweer versoepeling van de maatregelen plaatsgevonden.